W dzisiejszym artykule przeanalizujemy dwa, pozornie identyczne, postanowienia, w których sądy orzekły o różnicy między doręczeniem autoryzowanego i nieautoryzowanego elektronicznego zgłoszenia do sądu.
Zgodnie z ogólną zasadą dotyczącą doręczania pism procesowych do sądu, doręczenie może nastąpić na piśmie, w formie papierowej lub elektronicznej. Pismo procesowe sporządzone w formie elektronicznej bez autoryzacji zgodnie z przepisem szczególnym musi zostać następnie doręczone w formie papierowej lub w formie elektronicznej autoryzowanej zgodnie z przepisem szczególnym; jeżeli nie zostanie ono następnie doręczone sądowi w ciągu dziesięciu dni, pismo procesowe zostanie pominięte. Sąd nie wzywa do dodatkowego doręczenia pozwu. Jeżeli kodeks postępowania cywilnego (zwany dalej "k.p.c.") dopuszcza możliwość wniesienia środka zaskarżenia drogą elektroniczną (art. 125 § 1 k.p.c.), tj. w rejestrze elektronicznym, wniesienie środka zaskarżenia wymaga zezwolenia.
Elektroniczne autoryzowane zgłoszenie
Pierwszym z porównywanych orzeczeń jest postanowienie wydane przez Sąd Najwyższy Republiki Słowackiej w postępowaniu o sygn. akt 3 Cdo 105/2019, w którym skarżący podniósł zarzut naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego poprzez odrzucenie jego apelacji przez Sąd Okręgowy w Bratysławie. Sąd Okręgowy uznał, że apelacja skarżącego została wniesiona po upływie ustawowego terminu do jej wniesienia. Zaskarżone postanowienie zostało doręczone wnioskodawcy w dniu 22.08.2019 r., tj. 15-dniowy ustawowy termin rozpoczął bieg w dniu 23.08.2017 r., a zatem ostatni dzień terminu przypadał na dzień 06.09.2017 r. Wnioskodawca złożył odwołanie w dniu 06.09.2017 r., jednakże przedmiotowe odwołanie wpłynęło na Centralny Portal Administracji Publicznej w dniu 07.09.2017 r.
Sąd Najwyższy Republiki Słowackiej w tej sprawie uznał, że dla zachowania terminu do wniesienia apelacji decydujący będzie w tym przypadku moment wysłania podpisanego elektronicznego zgłoszenia w trybie ustawy o e-administracji, bez potrzeby dalszego dowodzenia momentu faktycznego dostarczenia zgłoszenia z tego systemu do wskazanego sądu. Nie można obciążać strony procesowej późniejszym przekazaniem danych z portalu do wskazanego sądu, skoro nie ma ona możliwości wpływu na ten etap doręczenia. Ponadto podnosi, że w zakresie, w jakim Sąd Apelacyjny odrzucił apelację skarżącego jako nieterminową, ten błąd proceduralny uniemożliwił skarżącemu skorzystanie z jego praw procesowych w takim stopniu, że prawo do rzetelnego procesu zostało naruszone, a skarżący skutecznie powołał się na podstawę odwoławczą na podstawie art. 420 lit. f) Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.). Sąd Najwyższy uchylił zatem postanowienie Sądu Apelacyjnego i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.
Drugim porównywalnym orzeczeniem jest uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 kwietnia 2020 r. w sprawie IV ÚS 115/2020 . Zdaniem skarżącego sąd rejonowy naruszył jego prawa wynikające z Konstytucji i Konwencji oraz pozbawił go prawa do ochrony sądowej. Skarżący złożył zażalenie na postanowienie sądu rejonowego, "które wysłał pocztą elektroniczną w dniu 22 sierpnia 2019 r. o godz. 23:59. na adres podatelnaOSDS@justice.sk i jednocześnie faksem w dniu 22.08.2019 r. o godz. 23:56. Następnie w dniu 30.08.2019 r. powód doręczył Sądowi Okręgowemu papierowy odpis zażalenia. Sąd Rejonowy odrzucił zażalenie powoda jako wniesione po terminie z uwagi na to, że wpłynęło ono do Sądu Rejonowego drogą elektroniczną bez autoryzacji w dniu 23 sierpnia 2019 r. o godz. 00:00, tj. po upływie ustawowego terminu2 , a co do przesłania faksem mogło to nastąpić wyłącznie w trybie art. 42 Kodeksu postępowania cywilnego. W rzeczywistości od 01.07.2016 r., zgodnie z art. 125 § 1 k.p.c., zgłoszenie może być dokonane na piśmie, zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej. Jest to wyczerpująca lista możliwości form wnoszenia pism przez stronę. Formy te ujednolicają terminologię przepisu procesowego oraz terminologię materialnoprawną dotyczącą formy pisemnej czynności prawnej. Nie jest już możliwe, jak miało to miejsce w przypadku art. 42 KPC, złożenie pisma procesowego za pośrednictwem faksu." (zob. ŠTEVČEK.M. et al: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Praga : C. H. Beck, 2016, s. 447).
Skarżący nie zgodził się z wnioskiem prawnym sądu okręgowego, że złożył zażalenie dopiero 23 sierpnia 2019 r., ponieważ złożył je już 22 sierpnia 2019 r. o godz. 23:59 pocztą elektroniczną, a także 22 sierpnia 2019 r. o godz. 23:56 faksem. 22 sierpnia 2019 r. złożył więc zażalenie "elektronicznie na dwa sposoby, tj. w terminie do złożenia zażalenia lub w terminie, a nie po terminie".
Przede wszystkim Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że forma komunikacji elektronicznej wybrana przez skarżącego przy wnoszeniu skargi nie jest objęta zakresem ustawy o e-administracji, ponieważ przedmiotowe wniesienie nie było autoryzowane . Wynika z tego również, że do wybranej przez skarżącego formy komunikacji elektronicznej nie można stosować zasady, zgodnie z którą wniesienie pisma w postaci elektronicznej następuje przez jego przesłanie na elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej. Odnosząc się natomiast do zwykłej komunikacji mailowej, Sąd w innej sprawie orzekł, że dla zachowania terminu do wniesienia środka zaskarżenia decydujący jest nie moment wysłania maila, ale moment otrzymania wiadomości mailowej przez sąd, przy czym środek zaskarżenia uznaje się za doręczony w dniu otrzymania maila przez sąd, nawet jeśli nastąpiło to po godzinach urzędowania sądu. W tym kontekście warto wskazać, że w niniejszej sprawie skarżący nie korzystał z portalu eClaims, ale z konwencjonalnej usługi poczty elektronicznej w celu złożenia elektronicznej nieuprawnionej skargi.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że korzystanie ze zwykłej usługi poczty elektronicznej polega na bezpośrednim i natychmiastowym użyciu środka technicznego, za pomocą którego następuje przekazanie danych (wiadomości elektronicznej) od nadawcy do odbiorcy. W tej formie komunikacji elektronicznej konkretna aplikacja (usługa) poczty elektronicznej nie może być uznana za organ zobowiązany do doręczenia zgłoszenia w rozumieniu art. 121 pkt 5 kpc. W tym zakresie decydującym momentem jest chwila doręczenia wiadomości e-mail do właściwego sądu, a nie chwila wysłania wiadomości e-mail.
Trybunał Konstytucyjny powołuje się również na orzecznictwo Sądu Konstytucyjnego Republiki Czeskiej, które opiera się na wniosku prawnym, że komunikacja elektroniczna za pośrednictwem poczty elektronicznej (lub nawet telefaksu) nie jest komunikacją za pośrednictwem organu, który jest zobowiązany do dostarczenia wniosku, a zatem decydującym momentem jest moment dostarczenia wniosku do sądu (por. np. I. ÚS 250/05, III. ÚS 2361/08 i IV. ÚS2492/08). Wynika to również z charakteru komunikacji za pośrednictwem poczty elektronicznej, ponieważ sąd może stwierdzić, że dana osoba złożyła określone oświadczenie dopiero po jego dostarczeniu, biorąc pod uwagę, że strona wysyłająca składa się wyłącznie z osoby, wybranego przez nią urządzenia sprzętowego i wybranej przez nią aplikacji poczty elektronicznej. Oprócz powyższego należy mieć również na uwadze, że udowodnienie momentu wysłania wiadomości e-mail za pomocą zwykłych środków, np. za pomocą tzw. zrzutu ekranu, tj. zdjęcia ekranu (które również zostało wybrane przez skarżącego), lub za pomocą bardziej zaawansowanych środków, np. za pomocą eksportu danych z dziennika serwera w formacie pliku tekstowego, jest stosunkowo łatwe do zmiany przez wykwalifikowaną osobę. Niewątpliwe udowodnienie momentu wysłania wiadomości e-mail wymagałoby z natury rzeczy, w spornych przypadkach, niemal eksperckiego dowodu przeprowadzonego przez certyfikowany podmiot w oparciu o bezpośredni dostęp do systemu nadawcy wiadomości e-mail. Te praktyczne względy przemawiają również za wnioskiem prawnym, że w przypadku komunikacji elektronicznej w formie zwykłej wiadomości e-mail decydujący jest moment dostarczenia wiadomości e-mail, a nie moment jej wysłania.
Wnioski
Podsumowując, można stwierdzić, że w przypadku autoryzowanego elektronicznego wniesienia pozwu do sądu za pośrednictwem portalu e-Claim, decydującym momentem jest moment wysłania (autoryzowanego) pozwu, natomiast w przypadku wniesienia pozwu w formie zwykłej (nieautoryzowanej) wiadomości e-mail, decydującym momentem jest moment doręczenia wiadomości e-mail do adresata, a nie moment wysłania wiadomości e-mail[1].
Źródła:
Uchwała Sądu Najwyższego Republiki Słowackiej, sprawa nr 3 Cdo 105/2019
Uchwała Sądu Konstytucyjnego Republiki Słowackiej, sprawa nr IV. ÚS 115/2020
[1 ] W odniesieniu do zgłoszeń za pośrednictwem zwykłej (nieautoryzowanej) poczty elektronicznej dodajemy, że powyższe wnioski nie mają wpływu na obowiązek dostarczenia dokumentu dodatkowo w formie papierowej lub autoryzowanej formie elektronicznej w terminie dziesięciu dni.
Autor:
Mgr. Ivan Poruban
PARTNER
