W dzisiejszym artykule przedstawiamy przegląd interesującego orzecznictwa Sądu Najwyższego w związku z wybranymi obowiązkami wynikającymi dla przedsiębiorców sektora spożywczego ze źródeł prawa żywnościowego. Wśród wielu obowiązków tych podmiotów przedstawimy m.in. pogląd praktyki sądowej na zakaz sprzedaży żywności niezdatnej do spożycia przez ludzi, obowiązek eliminacji ryzyka zanieczyszczenia żywności, a na koniec postaramy się wyjaśnić, dlaczego konieczne jest nałożenie wyższej sankcji za - jakie bądź - wykroczenie administracyjne w przypadku ponownego naruszenia przepisów prawa żywnościowego.
Zakaz sprzedaży żywności niezdatnej do spożycia przez ludzi
Sąd Najwyższy, w sprawie, w której urzędowa kontrola środków spożywczych wykazała naruszenie ustawy o żywności (ustawa nr 152/1995 Dz. U.W przypadku świeżych owoców i warzyw jest to rodzaj żywności podatny na uszkodzenia mechaniczne, dlatego konieczne jest ciągłe sprawdzanie ich bezpieczeństwa do spożycia, nawet gdy są wystawione w sklepie, ponieważ w przypadku opakowań konsumenckich owoców i warzyw owoce uszkodzone mechanicznie, a przede wszystkim mikrobiologicznie, mogą zanieczyścić wszystkie inne owoce w opakowaniach w stosunkowo krótkim czasie."
Ustawa o żywności stanowi, że każdy, kto przechowuje żywność, jest zobowiązany do kontroli przechowywanej żywności, przechowywania jej w sposób umożliwiający wczesne wykrycie żywności szkodliwej dla zdrowia i wycofanie jej z obrotu. Zakazane jest wprowadzanie do obrotu żywności, która nie jest bezpieczna, co zapewnia, że prawo konsumenta do zakupu bezpiecznej i dobrej jakościowo żywności nie jest naruszane. W przypadku, gdy żywność jest zanieczyszczona przez czynniki zewnętrzne, inne procesy gnilne, psucie się lub rozkład, istnieje ryzyko, że jej właściwości, jakość lub bezpieczeństwo mogą ulec pogorszeniu, co może mieć niekorzystny wpływ na zdrowie konsumenta. Owoce i warzywa są "żywą żywnością" i podlegają ciągłym procesom biologicznym, które w przypadku niewłaściwego przechowywania, nieostrożnego obchodzenia się z nimi lub zaniedbania kontroli jakości mogą powodować późniejsze psucie mikrobiologiczne.
Eliminacja ryzyka zanieczyszczenia żywności
Celem higienicznej sprzedaży nieopakowanych samoobsługowych produktów piekarniczych jest zapewnienie przez przedsiębiorcę, że sprzedaż jest prowadzona w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia żywności, tj. podjąć takie środki, aby wyeliminować zagrożenie, zarówno istniejące, jak i potencjalnie nieuchronne, do akceptowalnego poziomu.
Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie higieny żywności, główna odpowiedzialność za bezpieczeństwo żywności spoczywa na przedsiębiorstwie sektora spożywczego. Ich obowiązkiem jest zapewnienie, że wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji żywności spełniają odpowiednie wymagania higieniczne. Wszystkie przedmioty, instalacje i wyposażenie, z którymi ma kontakt żywność, muszą być tak skonstruowane, wykonane z takich materiałów (łatwych do czyszczenia i dezynfekcji) oraz utrzymywane w takim stanie technicznym i porządku, aby wyeliminować wszelkie ryzyko zanieczyszczenia ze środowiska zewnętrznego (wypadanie włosów, kichanie, zanieczyszczenie odzieży, zanieczyszczenie powietrza) i w których zapewniona jest również wymiana powietrza.
W wyroku C-382/10 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajął się kwestią prawną higieny żywności w kontekście tego, że jeśli potencjalny nabywca mógłby teoretycznie dotknąć żywności umieszczonej w zakrytych pojemnikach gołą ręką lub kichnąć lub zakaszleć na żywność po jej otwarciu, żywność ta nie byłaby chroniona przed jakimkolwiek zanieczyszczeniem.
Sentencję wyroku należy interpretować w ten sposób, że w przypadku boksów przeznaczonych do samoobsługowej sprzedaży chleba i pieczywa sam fakt, iż potencjalny nabywca mógłby teoretycznie dotknąć oferowanej do sprzedaży żywności gołą ręką, kichnąć na nią i w ten sposób zanieczyścić ją bakteriami i wirusami, nie pozwala sam w sobie na wyciągnięcie bez tego wniosku, przy uwzględnieniu środków podjętych przez te podmioty, że te środki spożywcze nie zostały zabezpieczone przed zanieczyszczeniem, które mogłoby uczynić je niezdatnymi do spożycia przez ludzi, szkodliwymi dla zdrowia lub zanieczyszczonymi w taki sposób, że nierozsądne byłoby oczekiwanie, że mogą one być spożywane w takim stanie.
Mechanizm sankcji na mocy ustawy o żywności
W związku z nałożeniem podwyższonej grzywny Sąd Najwyższy wydał wyrok, w którym wyraził opinię prawną, że: "I. Mechanizm sankcji ustanowiony ustawą nr 152/1995 Sb. o środkach spożywczych, z późniejszymi zmianami, musi spełniać wymogi określone w art. 55 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 882/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym oraz regułami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt, zgodnie z którym nakładane kary muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. W tym sensie recydywa (art. 28 ust. 6 ustawy nr 152/1995Z.z. o środkach spożywczych, z późn. zm.) spełnia nie tylko wymóg proporcjonalności, ale także wymóg skuteczności, właśnie w sytuacji, gdy wcześniejsze sankcje nałożone na podmiot gospodarczy za naruszenie różnych lub identycznych obowiązków nie doprowadziły do jego poprawy.
II. Kryteria ustalania wysokości grzywny nakładanej na podstawie ustawy nr 152/1995 Coll. o środkach spożywczych, z późniejszymi zmianami, są określane poprzez wyliczenie faktów, które organ administracyjny jest zobowiązany wziąć pod uwagę (§ 28 ust. 9). Biorąc pod uwagę, że jest to wyczerpujące wyliczenie, organ administracyjny jest zobowiązany, korzystając z uznania administracyjnego w odniesieniu do konkretnej kwoty grzywny, która ma zostać nałożona, zająć się tymi aspektami, wziąć je pod uwagę i przejrzyście odnieść się do nich w uzasadnieniu decyzji".
W przypadku, gdy przedsiębiorca wielokrotnie narusza obowiązki wynikające z ustawy o żywności, za co została już nałożona kara pieniężna, np. poprzez niezapewnienie higieny sprzedaży na terenie zakładu, niesprzątanie pomieszczeń, w których prowadzona jest sprzedaż, niesprzątanie wszystkich urządzeń wykorzystywanych w sprzedaży, niesprzątanie pomieszczeń magazynowych oraz, w razie potrzeby, nieprzeprowadzenie dezynsekcji, dezynfekcji i eksterminacji, organ administracyjny ma prawo nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w podwyższonej wysokości.
Czyniąc to, organ administracyjny bierze pod uwagę wagę, czas trwania, konsekwencje naruszenia, historię podmiotu gospodarczego oraz to, czy naruszenie się powtarza, przy czym należy zauważyć, że nakładanie grzywien za wykroczenia administracyjne, a tym samym decyzja o wysokości kar pieniężnych jest podejmowana w sferze uznania administracyjnego (dyskrecjonalnej władzy organu administracyjnego), która stanowi pewien stopień swobody organu administracyjnego i która pozwala mu, w granicach prawa, podjąć taką decyzję, jaką uzna za najbardziej odpowiednią, biorąc pod uwagę szczególne okoliczności sprawy. Procedura stosowana przez organy administracyjne przy wymierzaniu sankcji za szereg innych deliktów administracyjnych nie została uregulowana w ustawie o środkach spożywczych ani w kodeksie postępowania administracyjnego. Organy administracyjne stosują tzw. zasadę absorpcji, której istota polega na tym, że kara surowsza pochłania karę lżejszą, a zatem oceniają wagę przewinienia, a kara łączna nakładana jest według stawki za najpoważniejsze z tych przewinień.
Jeśli są Państwo zainteresowani doradztwem w tym zakresie lub w zakresie prawa żywnościowego, prosimy o kontakt pod adresem info@grandoaklaw.com lub telefonicznie +421 940 968 431.
Źródła:
https://www.nsud.sk/data/files/2362_zbierka_1_2020_s.pdf
https://www.slov-lex.sk/pravne-predpisy/SK/ZZ/1995/152/20200721
https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2004R0852:20090420:SK:PDF
