W dzisiejszym artykule przybliżymy Wam wspólność majątkową małżonków. Zajmiemy się jego tematem, pochodzeniem, wyginięciem, treścią i możliwościami jego modyfikacji. Na koniec przedstawimy również kilka ciekawych spostrzeżeń z praktyki sądowej.
Co to jest majątek małżeński?
Instytut ten jest jednym ze wspólnot ustrojów majątkowych, które generalnie regulują stosunki majątkowe między małżonkami. Wyjątkowość małżeńskiej wspólności majątkowej polega na jej własności, tzn. małżonkowie nie mają określonego udziału w prawie majątkowym do poszczególnych rzeczy wspólnych. Ustawodawstwo dotyczące wspólności majątkowej opiera się na zasadzie, zgodnie z którą majątek nabyty przez małżonków w czasie trwania małżeństwa stanowi ich majątek wspólny. [1]
Co jest przedmiotem wspólności majątkowej?
Zgodnie z przepisami § 143 kodeksu cywilnego wspólność majątkowa małżonków obejmuje wszystko, co może być własnością i nabyte przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa, z wyjątkiem rzeczy nabytych w drodze dziedziczenia lub darowizny, a także rzeczy, które ze względu na swój charakter służą potrzebom osobistym lub wykonywaniu zawodu tylko jednego z małżonków, oraz rzeczy wydane na podstawie przepisów o zwrocie majątku jednemu z małżonków, który posiadał daną rzecz przed zawarciem małżeństwa lub komu rzecz została wydana jako następca prawny pierwotnego właściciela. Z charakteru tej wspólności majątkowej wynika, że wspólność majątkowa może powstać jedynie między małżonkami[2].
Sposób na cieszenie się zwykłymi rzeczami
Z majątku stanowiącego własność wspólną korzystają wspólnie oboje małżonkowie. Wspólne w tym przypadku oznacza, że koszty poniesione za rzeczy lub koszty związane z ich używaniem i utrzymaniem są pokrywane wspólnie przez małżonków. Sprawy zwykłe dotyczące spraw wspólnych mogą być rozpatrywane przez każdego z małżonków. W innych sprawach wymagana jest zgoda obojga małżonków. Jeżeli jeden z małżonków nie wyrazi niezbędnej zgody, czynność prawna staje się nieważna. Oboje małżonkowie są solidarnie odpowiedzialni za czynności prawne związane ze sprawami wspólnymi.
Ustanowienie wspólności majątkowej małżonków
Prawo wiąże ustanowienie wspólności majątkowej małżonków z spełnieniem czterech warunków:
1. małżeństwo (wspólność majątkowa nie może powstać poza zawarciem małżeństwa lub między osobami innymi niż małżonkowie, jak wspomniano powyżej)
2. czas trwania małżeństwa w okresie nabycia rzeczy od współwłasności (tj. małżeństwo nie zostało rozwiązane lub unieważnione w trakcie trwania małżeństwa orzeczeniem sądu)
3. nabycie majątku nastąpiło w trakcie trwania małżeństwa (np. utworzenie sprawy, zawarcie umowy)
4. Są to rzeczy, które mogą podlegać wspólności majątkowej i które nie są z niej wyłączone. [3]
Czym jest wspólność majątkowa małżonków?
- przedmioty materialne (ruchome i nieruchome),
- nieruchomości (grunty, budynki),
- prawa (roszczenia),
- zobowiązania (długi),
- dochód z działalności gospodarczej,
- udział w przedsiębiorstwie (jeżeli został nabyty przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa ze środków należących do wspólności majątkowej małżonków),
- udział w członkostwie w spółdzielni mieszkaniowej,
- wspólny najem lokalu przez małżonków,
- wszystkie dochody, wpływy i inne mienie otrzymywane przez małżonków,
- odszkodowanie (wypłacane jednemu z małżonków przez cały okres trwania małżeństwa),
- wygrane z zakładów, gier i loterii,
- pieniądze uzyskane w drodze pożyczki (niezależnie od tego, czy umowa została zawarta przez oboje małżonków, czy tylko przez jednego z małżonków),
- dochody, świadczenia i dodatki do rzeczy (np. odsetki od pieniędzy, płodów, młodych zwierząt itp.). [4]
Co nie należy do wspólności majątkowej małżonków?
- rzeczy nabyte w drodze dziedziczenia,
- przedmioty nabyte w prezencie,
- przedmiotów, które ze względu na swój charakter służą potrzebom osobistym lub wykonywaniu zawodu tylko jednego z małżonków;
- sprawy wydane na podstawie przepisów o restytucji majątku jednemu z małżonków, którzy byli właścicielami rzeczy wydanej przed zawarciem małżeństwa lub którym rzecz została wydana jako następca prawny pierwotnego właściciela. [5]
Z postanowienia Centralnego Urzędu Republiki Czeskiej z dnia 07.12.2000 r., akta III. ÚS 317/2000 wynika, że: "Nawet przy zachowaniu ważności ustawy nr 40/1964 Dz.U., Kodeks cywilny, z późniejszymi zmianami, nie było wykluczone, że w czasie trwania małżeństwa tylko jeden z małżonków nabył majątek (w tym na podstawie umowy kupna) na swoją wyłączną własność, tym bardziej, jeśli cena zakupu zakupionej rzeczy miała zostać zapłacona z darowizny przeznaczonej tylko dla niego."
Zmiana małżeńskiej ustroju majątkowego.
Małżonkowie mogą zmienić zakres, treść i czas ustanowienia wspólności majątkowej.
Umowa w sprawie ograniczenia zakresu wspólności majątkowej oznacza, że na podstawie porozumienia małżonków rzeczy, które w przeciwnym razie należałyby do wspólności majątkowej, zostaną wyłączone z ich wspólności majątkowej. Umowa ta mogłaby zwalniać na przykład dochody z działalności gospodarczej uzyskane przez jednego z małżonków zawierających związek małżeński jako przedsiębiorca itp.
Umowy muszą być zawierane wyłącznie w czasie trwania małżeństwa, mogą obowiązywać tylko na przyszłość (pro futuro), muszą mieć formę aktu notarialnego i nie mogą dotyczyć indywidualnie ustalonej sprawy.
Umowa o rozszerzeniu zakresu wspólności majątkowej może dotyczyć rzeczy, które zostały nabyte przed zawarciem małżeństwa lub w trakcie małżeństwa, ale nie należą do BMS. Na przykład rzeczy nabyte w drodze dziedziczenia lub darowizny przez jednego z małżonków w czasie trwania małżeństwa będą stanowić przedmiot wspólności majątkowej i nie będą należeć do wyłącznej własności jednego z małżonków na mocy niniejszej umowy. [6]
Z decyzji Rady Narodowej Republiki Czeskiej z dnia 30.05.2006 r., sygn. akt 22 Cdo 2406/2004 wynika, że: "Wniosek Sądu Apelacyjnego, że w przypadku umowy o ograniczeniu wspólności majątkowej na podstawie § 143a kodeksu cywilnego nie można w ogóle rozliczyć wspólności majątkowej, nie jest prawidłowy. Strony zawarły umowę o ograniczeniu wspólności majątkowej w odniesieniu do współwłasności nieruchomości (które w chwili zawarcia niniejszej umowy nie podlegały ich wspólności majątkowej) poprzez nabycie ich przez żonę. Jeżeli w trakcie trwania małżeństwa stron, które zostało rozwiązane przez rozwód, cena nabycia zapłacona przez żonę została częściowo zapłacona ze środków wspólnych, wówczas wydane w ten sposób środki muszą zostać rozliczone zgodnie z art. 150 kodeksu cywilnego jako inwestycje dokonane z majątku wspólnego do majątku odrębnego żony."
W odniesieniu do tych umów należy zauważyć, że na każdą z tych umów i wynikające z nich konsekwencje małżonkowie mogą powoływać się przeciwko osobie trzeciej tylko wtedy, gdy umowa ta jest jej znana.
Rozwiązanie małżeńskiej wspólności majątkowej
Podstawową podstawą prawną rozwiązania wspólności majątkowej jest rozwiązanie małżeństwa. Małżeństwo może zostać rozwiązane z przyczyn określonych w kodeksie rodzinnym. Oprócz rozwodu małżeństwo może zostać rozwiązane przez śmierć lub unieważnienie małżeństwa przez unieważnienie małżeństwa.
Wspólność majątkowa może również zostać rozwiązana w czasie trwania małżeństwa prawomocnym orzeczeniem sądu w postępowaniu cywilnym. Warunkiem jest, aby istniały ku temu poważne powody, zwłaszcza jeśli dłuższy czas trwania wspólności majątkowej byłby sprzeczny z dobrymi obyczajami.
Majątek wspólny wygasa również z chwilą ogłoszenia upadłości majątku jednego z małżonków[7].
Należy podkreślić, że małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia w sprawie zniesienia wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa. Ponadto, gdy sprawa stanie się częścią wspólności majątkowej małżonków, ustrój prawny nie może zostać później zmieniony i przeniesiony na wyłączny majątek jednego z małżonków. W takim przypadku osoba, której wyłączne zasoby zostały w ten sposób wydatkowane, ma jedynie prawo, przy rozliczaniu wygasłej wspólności majątkowej, żądać zwrotu tego, co wydała na majątek wspólny.
Interesujące spostrzeżenia z praktyki sądowej
Z decyzji Rady Narodowej Republiki Czeskiej z dnia 17.10.2001 r., sygn. akt 22 Cdo 1659/2000 wynika, że: "Jeżeli w pisemnej umowie sprzedaży jako kupujący małżonkowie niewątpliwie wyrazili taką samą wolę nabycia danej nieruchomości we wspólność majątkową, to niezależnie od faktu, że cena nabycia została zapłacona z wyłącznych środków jednego z nich lub ze środków rodziców pozwanego, nie można wyciągnąć innego wniosku, majątek ten stał się przedmiotem wspólności majątkowej małżonków.
Z wyroku Sądu Rejonowego w Rożniawie z dnia 9.10.1987 r., sygn. akt 6 C 620/87, wynika, że: "Jeżeli wspólny kredyt został udzielony przez małżonków, którzy się rozwiedli, a ich wspólny majątek podlega przepisom art. 149 ust. 4 kodeksu cywilnego, to były małżonek, który spłacił cały dług z tytułu tej pożyczki (lub ponad połowę), mogą, w drodze skargi wniesionej do sądu, żądać od drugiego byłego małżonka zwrotu mu tego, co powinien był zapłacić z tytułu tego długu, stosownie do równego udziału obojga małżonków w tym długu".
Z wyroku NSSR, sygn. akt 3 Cdo 201/1996, wynika, że: "Jeżeli w chwili zawarcia małżeństwa elementy długotrwałego handlu (głównie pionowe i poziome elementy konstrukcyjne, konstrukcje dachowe i klatki schodowej) oraz ewentualnie większość innych elementów charakteryzujących budynek jako rzecz w prawnym znaczeniu tego słowa nie zostały jeszcze wybudowane na budynku – domu rodzinnym, można to zwykle z tego wywnioskować, że rzecz, która nie należy do wspólności majątkowej małżonków, nie może powstać do czasu zawarcia małżeństwa, jeżeli zostało ono następnie zawarte w czasie trwania małżeństwa. Z tego punktu widzenia nie jest decydujące, dla kogo wydano decyzję o budowie i homologacji. Wydanie częściowego orzeczenia w postępowaniu w sprawie małżeńskiego ugody majątkowej nie wchodzi w rachubę".
Aby uzyskać więcej informacji lub jeśli potrzebujesz reprezentacji prawnej w tej dziedzinie, nie wahaj się skontaktować z nami pod info@grandoaklaw.com.
[1] FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, strona 827
[2] FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, strona 826
[3]FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, strona 827
[4] FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, s. 828 - 832
[5] FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, s. 839 - 840
[6] FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, s. 842 - 843.
[7] FEKETE, I.: Kodeks cywilny 1. Wielki komentarz, Bratysława: Eurokod 2011, strona 861
